دوران جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق علیه تمامیت ارضی ایران، بدون شک صحنۀ یکی از بزرگترین تجاوزات خشونت‌بار و همه‌جانبۀ نظامی در قرن بیستم بوده است. رژیم بعث عراق در راه نیل به اهداف متجاوزگرایانۀ خود از زیرپا گذاشتن تمامی قوانین مسلّم و پذیرفته‌شدهۀ حقوق بشری (از جمله ممنوعیت استفاده از تسلیحات شیمیایی و کشتار جمعی) علیه نظامیان و غیرنظامیان ایرانی خودداری نکرد. این موضوع، در آغاز دوران دفاع مقدس، شرایط را برای بهداری ارتش جمهوری اسلامی ایران در زمینۀ تأمین ادوات، وسائل و تجهیزات پزشکی و نیز تأمین کادر درمان مورد نیاز برای رسیدگی به مجروحین بسیار دشوار می‌کرد.با این حال ارتش و به طور خاص نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، توانست با تلاش شبانه‌روزی فرماندهان، افسران و حتی سربازان وظیفۀ شاغل در بهداری‌ها و نیز با بهره‌گیری از خلاقیت و ابتکاراتی که لازمۀ شرایط پیچیدۀ آن دوران بود، با اقدامات پرشماری از جمله تأسیس بیمارستان‌های صحرایی، ارائه‌ی فناوری‌های پزشکی، درمانی و دارویی و نیز تربیت و اعزام کادر درمان متخصص، شرایط را تا حدّ زیادی بهبود بخشد.با این حال، بعد از گذشت بیش از سه دهه از پایان جنگ تحمیلی، هنوز آن‌گونه که شایسته و بایسته است، اقدامات بهداشتی و درمانی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس مورد کنکاش و واکاوی قرار نگرفته است. در این مقاله با استفاده از روش تحقیق کیفی گذشته‌نگر و کتابخانه‌ای و با استفاده از مقالات و پایان‌نامه‌های مرتبط، کتاب‌های دفاع مقدس و نیز بررسی مصاحبه‌ها به بررسی مهم‌ترین اقدامات بهداری نزاجا در دوران جنگ تحمیلی پرداخته ایم.
Dolatshah B, Heidarpanah A. A Review of the Literature on Scientific and Creative Health and Medical Measures of the Islamic Republic of Iran Army Ground Forces in the Sacred Defence. NPWJM 2023; 11 (39) : 6 URL: http://npwjm.ajaums.ac.ir/article-1-969-fa.html
دولتشاه بهروز، حیدرپناه ارسلان. مروری بر اقدامات علمی و خلاقانۀ بهداشت و درمان نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس. پرستار و پزشک در رزم. 1402; 11 (39) :50-59
